Η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης αποτελεί μια βασική, ενδεχομένως τη βασικότερη, αιτία που η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και να αναλάβει μια αναπτυξιακή τροχιά. Αναποτελεσματικότητα που πηγάζει από τις χρόνιες παρεμβάσεις του κομματικού συστήματος στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης.
Αυτό ακριβώς το δομικό μειονέκτημα καλείται σήμερα η πολιτική τάξη, υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης που βιώνει η χώρα, να μετατρέψει σε πλεονέκτημα για να καταστεί δυνατή η επανεκκίνηση της εθνικής οικονομίας.
Οι κύριες παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν στην κατεύθυνση της ριζικής ανασυγκρότησης του κράτους αφορούν την αλλαγή της αρχιτεκτονικής της δημόσιας διοίκησης και τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα. Δυστυχώς, συχνά η δημόσια συζήτηση επικεντρώνεται αποκλειστικά στο μέγεθος του κράτους, όσον αφορά τον αριθμό των απασχολούμενων. Είναι ξεκάθαρο όμως ότι αν δεν αποφασιστούν αλλαγές στην αρχιτεκτονική της κρατικής μηχανής δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί ποιος είναι ο απαιτούμενος αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων, τα απαραίτητα προσόντα, η κατανομή τους κ.α.
Η σημερινή χαοτική διάρθρωση της δημόσιας διοίκησης παρουσιάζει την ακόλουθη εικόνα: κατακερματισμένες και αλληλοεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες, διοικητική ευθύνη που χάνεται ανάμεσα στα επάλληλα επίπεδα υπογραφών, φορείς που συνεχίζουν να υφίστανται παρότι ο σκοπός ίδρυσή τους έχει εκλείψει προ πολλού, οργανογράμματα δημόσιων φορέων με προβλέψεις προσωπικού προ 20ετίας, πολυνομία με την ύπαρξη χιλιάδων (συχνά αντιφατικών) νομοθετικών διατάξεων κ.α.
Μια νέα αρχιτεκτονική πρέπει να θέσει σε νέες βάσεις την παροχή υπηρεσιών από το Δημόσιο, έχοντας στο επίκεντρο την εξυπηρέτηση του πολίτη. Η υιοθέτηση πρακτικών «διοίκησης ολικής ποιότητας» που θα εστιάζει σε διαδικασίες, και όπου θα ορίζονται μετρήσιμοι και συγκρίσιμοι στόχοι ανά υπηρεσία και υπάλληλο, είναι ένα από τα στοιχεία του σύγχρονου management που οφείλει να αποκτήσει η δημόσια διοίκηση.
Μια καίρια μεταρρύθμιση στην κατεύθυνση της παροχής ουσιαστικά αναβαθμισμένων υπηρεσιών προς τον πολίτη, ώστε να πάψει η ταλαιπωρία του στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, είναι η πλήρης διαχείριση της επαφής της δημόσιας διοίκησης με τον πολίτη από «υπηρεσίες μιας στάσης» (one stop shop). Υπηρεσίες, όπως είναι τα σημερινά ΚΕΠ, με ακόμα πιο διευρυμένο πεδίο αρμοδιοτήτων, όπου ο πολίτης θα προσφεύγει για την εξυπηρέτηση του, θα υποβάλει το αίτημα του, το οποίο θα διαβιβάζεται υπηρεσιακώς, χωρίς περαιτέρω εμπλοκή του αιτούντος.
Σημαντική επενέργεια αυτής της μεταρρύθμισης στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης είναι ότι με αυτόν τον τρόπο διευκολύνεται η ριζική ανασυγκρότηση φορέων και οργανισμών της δημόσιας διοίκησης, χωρίς να «εισπράττει» ο πολίτης τις παρενέργειες της μεταβατικής περιόδου.
Η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού αποτελεί τη δεύτερη βασική προτεραιότητα στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της δημόσιας διοίκησης. Οι δημόσιοι υπάλληλοι, όλων των εργασιακών καθεστώτων (μόνιμοι, αορίστου χρόνου, ιδιωτικού δικαίου) παρουσιάζονται συχνά ως ο αποδιοπομπαίος τράγος της κακοδαιμονίας της δημόσιας διοίκησης. Μάλιστα συχνά η κατάργηση της μονιμότητας παρουσιάζεται ως πανάκεια για την αντιμετώπιση της σημερινής αναποτελεσματικότητας του δημοσίου.
Απαραίτητος είναι ο εξορθολογισμός του μισθολογίου των δημοσίων υπαλλήλων, που σήμερα αποτελείται σε μεγάλο ποσοστό από επιδόματα, και η διασύνδεσή του με τους στόχους παραγωγικότητας που τίθενται ανά υπάλληλο και υπηρεσία. Παράλληλα, στο πλαίσιο της ριζικής επανεξέτασης των οργανισμών (οργανογραμμάτων) κάθε δημοσίου φορέα, πρέπει να υπάρξει αξιολόγηση όλων των οργανικών θέσεων, με προτεραιότητα αυτών που κατέχουν υπάλληλοι που βρίσκονται προ της συνταξιοδότησης. Η κατάργηση οργανικών θέσεων που αξιολογούνται ως μη απαραίτητες και ο σωστός προγραμματισμός αναπλήρωσης συνταξιοδοτούμενων υπαλλήλων, με υποχρεωτικές μετατάξεις ή προσλήψεις, αποτελούν τρόπους ορθολογικότερης διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, ιδίως στο ασφυκτικό οικονομικό πλαίσιο που βρίσκεται η πατρίδα μας.
Αυτές οι ενδεικτικές παρεμβάσεις αποτελούν τμήμα μόνο μιας συνολικής προσπάθειας για την ανασυγκρότηση του κράτους, που θα καταστήσει τη δημόσια διοίκηση υπηρέτη του πολίτη και αρωγό της αναπτυξιακής επανεκκίνησης της χώρας.
* Ο κ. Αλέξανδρος Αρβανιτάκης είναι πολιτικός επιστήμονας
Ανάδημοσίευση από : "The Economist" της Καθημερινής