της Anne-Marie Slaughter
Η Δύση και το Ιράν παίζουν ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι. Τα τελευταία δέκα χρόνια, το Ιράν απείλησε να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ και προειδοποίησαν τις ΗΠΑ πως θα έβγαζαν ιρανικό αεροπλανοφόρο στον Περσικό Κόλπο. Αναμενόμενα κι εύλογα, οι ΗΠΑ απάντησαν πως τα δικά της αεροπλανοφόρα έχουν το δικαίωμα να κάνουν περιπολία οπουδήποτε έκριναν πως έπρεπε να προστατευτεί η ελευθερία της ναυσιπλοΐας. Τότε το Ιράν ανακοίνωσε πως θα πραγματοποιούσε ναυτικές ασκήσεις στον Περσικό Κόλπο.
Θυμίζει λίγο τις «κόντρες» ανάμεσα σε δυο γρήγορα αυτοκίνητα, όπου ένα από τα δυο στο τέλος «λυγίζει» ή και τα δυο μαζί στο τέλος συγκρούονται. Μόνο που οι κυβερνήσεις των υπολοίπων κρατών δεν μπορούν να κάθονται και να παρακολουθούν αμέτοχες αυτό το παιχνιδάκι που λαμβάνει χώρα γύρω από τον ενεργειακό πυρήνα όλης της υφηλίου. Είναι η ώρα κάποιος τρίτος να παρέμβει και να προωθήσει μια λύση που θα διασώσει το γόητρο του Ιράν, ενώ ταυτόχρονα θα μειώσει την παραγωγή σε εμπλουτισμένο ουράνιο.
Δεν είμαστε σίγουροι κατά πόσο το Ιράν σχεδιάζει την κατασκευή ενός πυρηνικού όπλου. Αλλά όπως και να' χει, παραβιάζει σαφώς τις υποχρεώσεις του απέναντι στη Συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων, όπως αποφάσισε η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας. Η συνεχιζόμενη άρνηση του Ιράν να συμμορφωθεί με αυτή τη συνθήκη, βάζει σε διαδικασία αποσταθεροποίησης όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής, απειλώντας με πιθανούς «μετασεισμούς» την παγκόσμια ασφάλεια.
Παρόλο που το Ιράν μάλλον δεν θα χρησιμοποιήσει ένα πυρηνικό όπλο, το τίμημα ενός Ιράν με πυρηνικό οπλοστάσιο θα μπορούσε να είναι μια τοπική κούρσα απόκτησης πυρηνικών: μια Σαουδική Αραβία με πυρηνικά όπλα, κατόπιν μια Τουρκία με πυρηνικό οπλοστάσιο, ακολουθούμενη από την Αιγυπτο κ.ο.κ. Ένα σενάριο με πυρηνικά όπλα, εξαρτήματα και υλικά να μεταφέρονται στην, ήδη τεταμένη, περιοχή της Μέσης Ανατολής φαντάζει εφιαλτικό. Και η παγκόσμια αγορά έχει ήδη δοκιμάσει κάποιους μετασεισμούς από την αύξηση στις τιμές του πετρελαίου, που την περασμένη εβδομάδα έφτασε στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων οκτώ μηνών.
Η προσπάθεια των ΗΠΑ να κάνει το Ιράν να υποχωρήσει δεν έχει αποδώσει καρπούς μέχρι στιγμής. Τόσο οι κυρώσεις που επέβαλε η αμερικανική πολιτική, όπως η απαγόρευση στις επιχειρήσεις να συναλλάσσονται με την κεντρική τράπεζα του Ιράν, όσο και η επιβολή εμπάργκο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου, είναι ικανές να κάνουν το Ιράν να αποθηκεύσει αρκετό ουράνιο ώστε να προβεί μελλοντικά στην κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας.
Πως λοιπόν η διεθνής κοινότητα θα πείσει το Ιράν να υποχωρήσει; Η λογική λεει πως είτε το Ιράν θα κάνει ένα βήμα πίσω, είτε θα κλιμακώσει τις ενέργειες του. Όμως ποιο κράτος θέλει να φανεί πως υποχωρεί δημοσίως;
Έφτασε λοιπόν η ώρα να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους οι πιο ψύχραιμοι και να προσπαθήσουν να μεταπείσουν το Ιράν ώστε να κάνει ένα βήμα πίσω. Οι κυριότεροι παίχτες σε αυτό το παιχνίδι είναι η Βραζιλία και η Τουρκία, οι κυβερνήσεις των οποίων διαπραγματεύτηκαν τον Μάιο του 2011 μια συμφωνία που προέβλεπε την παροχή στο Ιράν 120 κιλών εμπλουτισμένου ουρανίου σε επίπεδο 20% σε αντάλλαγμα με τα 1200 κιλά χαμηλά εμπλουτισμένου ουρανίου που αυτό διαθέτει. Η συμφωνία ναυάγησε, αλλά τωρα ίσως να ήρθε η στιγμή να βγει ξανά στην επιφάνεια. Η περίσταση είναι κατάλληλη στην Τουρκία, η οποία προ ημερών συμφώνησε να φιλοξενήσει ένα νέο κύκλο συνομιλιών ανάμεσα στο Ιράν και το γκρουπ των 5+1, δηλαδή τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ μαζί με τη Γερμανία. Οι συνομιλίες αυτές θα μπορούσαν αν προχωρήσουν σε ένα καθοριστικό επόμενο βήμα, με τη συμμετοχή της Αιγύπτου, του Κατάρ, της Νότιας Κορέας και της Ρωσίας.
Αν υπάρχει η πολιτική βούληση που θα αφήσει στον άλλον αρκετό χώρο για να καταλήξουν οι δυο πλευρές σε συμφωνία, τότε μπορούν να βρεθούν πολλές δημιουργικές λύσεις. Ωστόσο υπάρχουν ακόμη κι εκείνοι οι διπλωμάτες που θεωρούν πως ένας πόλεμος είναι καλύτερος από μια ταπεινωτική υποχώρηση. Κι εδώ ακριβώς είναι που πρέπει να παρέμβουν οι ψυχραιμότεροι για να αποτρέψουν μια πιθανή καταστροφική σύγκρουση.
*Η Αν Μαρί Σλότερ είναι πρώην διευθύντρια του τμήματος σχεδιασμού στο Στειτ Ντιπάρτμεντ (2009-2011) και καθηγήτρια Πολιτικών και Διεθνών Υποθέσεων στο πανεπιστήμιο του Πρίνστον.